เกาะเกร็ดอีกหนึ่งแหล่งท่องเที่ยวและเป็นสถานที่สำคัญที่อยู่คู่กับชาวปากเกร็ดนนทบุรีมาอย่างยาวนาน เกาะเกร็ดเป็นเกาะในแม่น้ำเจ้าพระยาตอนล่าง และมีฐานะเป็นตำบลหนึ่งในท้องที่อำเภอ ปากเกร็ด จังหวัดนนทบุรี นอกจากจะเป็นแหล่งชุมชนที่ก่อตั้งมาอย่างยาวนาน เกาะเกร็ดยังเป็นอีกหนึ่งแหล่งเรียนรู้ที่ถ่ายทอดความรู้ทางภูมิปัญญาให้แก่ผู้ที่สนใจ รวมทั้งมีการพัฒนาสถานที่ให้เหมาะกับผู้คน และการท่องเที่ยวในปัจจุบันมากขึ้น อีกทั้งได้รู้จักกับชุมชนเกาะเกร็ดในรูปแบบต่าง ๆ ที่จะชวนให้อยากเข้ามาสัมผัสบรรยากาศ ทำกิจกรรม พักผ่อนหย่อนใจกับครอบครัว ทั้งสถานที่เกี่ยวกับแหล่งโบราณศิลปวัฒนธรรม แหล่งการเรียนรู้ต่าง ๆ รวมไปถึงที่ถ่ายรูปมากมายให้ได้เก็บภาพความทรงจำของเกาะเกร็ดอีกด้วย
แหล่งท่องเที่ยวดั้งเดิม แหล่งการเรียนรู้ วิถีชุมชน และศิลปวัฒนธรรม
โบราณสถานในเกาะเกร็ด
วัดปรมัยยิกาวาส เจดีย์เอียง ตั้งอยู่หัวมุมเกาะเป็นสัญลักษณ์ประจำ เกาะเกร็ด เป็นที่ประดิษฐานพระนนทมุนินท์ พระพุทธรูปประจำจังหวัดนนทบุรี พิพิธภัณฑ์วัดปรมัยยิกาวาส จัดแสดงเครื่องปั้นดินเผาและ พระราชประวัติรัชกาลที่ 5
วัดเสาธงทอง วัดที่ประดิษฐานเจดีย์ที่สูงที่สุดของอำเภอปากเกร็ดประดิษฐานเจดีย์ทรงมะเฟืองกลีบอวบ แห่งเดียวในไทยมีต้นยางใหญ่อายุประมาณ 200 ปี ข้างพระอุโบสถ
วัดฉิมพลีสุทธาวาส เป็นวัดประจำชุมชนด่านขนอน พระมหาจุฬามณีเจดีย์ เจดีย์ทรงมอญย่อมุมไม้สิบหก พระอุโบสถที่มีสัดส่วนสูงยาวกว่าอุโบสถอื่น ๆ ในเกาะเกร็ด
วัดป่าเลไลยก์ เป็นวัดร้างปัจจุบันอยู่ในการดูแลของวัดฉิมพลีสุทธาวาส ภายในพระอุโบสถ
มีพระพุทธรูปบนฐานชุกชีเป็นประธานอยู่ทางด้านหลัง และบริเวณกลางห้องประดิษฐานพระพุทธรูปปางปรินิพพานที่มีพระสาวกนั่งพนมมือ
แหล่งการเรียนรู้ / วิถีชุมชน
เอกลักษณ์ที่สำคัญของเครื่องปั้นดินเผาเกาะเกร็ด คือ ลายวิจิตร ซึ่งในยุคนั้นถือว่าเป็นของกำนัลชั้นสูงสำหรับมอบให้กับขุนนางและผู้ใหญ่ โดยลายวิจิตรจะมีลักษณะที่เป็นเอกลักษณ์ ใช้มือในการแกะสลัก เป็นลวดลายต่าง ๆ หากใครได้ไปเยือนเกาะเกร็ดก็จะเห็นลวดลายที่สวยงามบนเครื่องปั้นดินเผาของที่นี่ โดยมีลักษณะที่โดดเด่นอีกอย่างหนึ่งของเครื่องปั้นดินเผาแห่งนี้ คือ ลายของเครื่องปั้นดินเผาที่จะมี ความเข้าชุดกันทั้งหมด ตั้งแต่ฝา บ่า และเชิงฐาน ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ที่โดดเด่นของเครื่องปั้นดินเผา เกาะเกร็ด โดยลายที่นิยมบรรจงลงบนภาชนะจะมีลักษณะเป็นลายธรรมชาติ เช่น ลายดอกไม้กลม ลายบัวคว่ำ บัวหงาย ลายเครือเถา ลายพูมะยม โดยยังมีลักษณะเป็นเอกลักษณ์คงอยู่จนถึงทุกวันนี้ ถึงแม้ในปัจจุบันจะมีการพัฒนาลวดลายอื่น ๆ เพิ่มเติม เพื่อให้ทันยุคทันสมัย แต่กลิ่นอายของวัฒนธรรม ชาวมอญยังคงอยู่ในเครื่องปั้นดินเผาแห่งนี้เสมอมา โดยแหล่งซื้อเครื่องปั้นดินเผาเกาะเกร็ดที่นักท่องเที่ยวสามารถเลือกซื้อได้โดยทั่วไปของเกาะเกร็ด มีราคาเริ่มต้นอยู่ที่ 10 บาท เป็นต้นไปขึ้นอยู่กับขนาดและความยากง่ายของการแกะสลักลายและลวดลายที่มีความวิจิตรงดงามราคาก็จะสูงตามไปด้วย จึงเป็น อีกหนึ่งของที่ระลึกที่ยังคงความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว
หากใครที่ต้องการสินค้าดีมีคุณภาพและมีวัฒนธรรม เครื่องปั้นดินเผาจากเกาะเกร็ด จึงเป็นอีกหนึ่งสินค้าที่ไม่ควรพลาด โรงงานเครื่องปั้นดินเผาที่เกาะเกร็ดนั้นมีหลายโรงงานแต่ที่มีความโดดเด่นแห่งหนึ่งของเกาะเกร็ดก็คือ โรงงานเครื่องปั้นดินเผาป้าตุ่ม เป็นอีกหนึ่งแหล่งเรียนรู้ในเกาะเกร็ดที่มีผู้คนให้ความสนใจเป็นอย่างมาก เพราะเป็นโรงงานปั้นเครื่องปั้นดินเผาโดยเฉพาะ เป็นแหล่งการเรียนรู้เชิงปฏิบัติ โดยมีช่างฝีมือชาวมอญสาธิตการปั้นเครื่องปั้นดินเผาแบบต่าง ๆ และแหล่งเรียนรู้ที่น่าสนใจเกี่ยวกับเครื่องปั้นดินเผาในชุมชนเกาะเกร็ด
-เครื่องปั้นดินเผาป้าตุ่ม เรียกได้ว่าขึ้นชื่อมากที่สุดแห่งหนึ่งของเกาะเกร็ด เพราะมีความเป็นเอกลักษณ์ของชาวมอญที่อาศัยอยู่บนเกาะเกร็ด และประกอบอาชีพทำเครื่องปั้นดินเผามาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันนี้ก็ยังประกอบอาชีพนี้อยู่ ด้วยความที่วิถีชีวิตของคนในเกาะเกร็ดใช้ชีวิตอย่างเรียบง่าย การปั้นเครื่องปั้นดินเผาเป็นของใช้ต่าง ๆ ในชีวิตประจำวัน เช่น โอ่งใส่น้ำ หม้อ เตาอั้งโล่ หรือถ้วยชาม รวมถึงการแกะสลักลวดลายไว้บนเครื่องปั้นดินเผาซึ่งเน้นความละเอียดอ่อน ประสบการณ์และฝีมือเป็นอย่างมาก พอเดินเข้ามาด้านในโรงงานจะมีพิธีกรคอยอธิบายการเริ่มทำเครื่องปั้นดินเผา โดยจะมีช่างฝีมือเก่าแก่เป็นผู้สอน นักท่องเที่ยวสามารถลองปั้นได้ด้วย โดยจ่ายค่าดินเหนียว 50 บาท และเมื่อทำเสร็จแล้วสามารถนำกลับบ้านไปได้อีกด้วย
-หมู่บ้านโอ่งอ่าง เป็นสถานที่ขึ้นชื่อเรื่องของการปั้น จัดว่าเป็นแหล่งเรียนรู้สำหรับเยาวชนและคนรุ่นใหม่ มีการสอนทำเครื่องปั้นดินเผา มีเครื่องปั้นดินเผาชั้นดี เป็นสินค้าประจำของเกาะเกร็ด
-แหล่งการเรียนรู้เครื่องปั้นดินเผา กศน. ปากเกร็ด ที่นี่เป็นแหล่งการเรียนรู้เกี่ยวกับเครื่องปั้นดินเผาเหมือนกัน มีการสาธิตการแกะสลักเครื่องปั้นดินเผา มีการให้ความรู้ทั้งด้านการปั้น การแกะ ตลอดจนการเผา และช่วยให้คนในชุมชนมีรายได้เพิ่มขึ้น อีกทั้งยังสร้างความเข้าใจให้ตรงกันในการพัฒนาภูมิปัญญาอีกด้วย
-ขนมไทยโบราณ เกาะเกร็ดนอกจากจะขึ้นชื่อในเรื่องของเครื่องปั้นดินเผาแล้ว ขนมไทยโบราณที่หารับประทานได้ยากก็สามารถเลือกซื้อ และรับประทานได้ที่เกาะเกร็ดแห่งนี้ เพราะขนมหวานที่นี่มีต้นตำรับมาตั้งแต่รัชกาลที่ 5 มีขนมหวานมากมายหลายเชื้อชาติ ไม่ว่าจะเป็น ไทย มอญ มุสลิม ต้นตำรับชาววัง หากต้องการขนมเป็นของฝากให้แวะร้านขนมไทยแม่ทองเติม จะมีขนมไทยต้นตำรับชาววังหลากหลายชนิดให้ได้เลือกมากมาย
การอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมของชุมชนเกาะเกร็ด
บ้านศิลป์สยาม งานหัตถกรรม และงานหัตถศิลป์ ที่บ้านศิลป์สยาม เกาะเกร็ด โดย “ครูฑามก์ สิปปสยาม” เจ้าของบ้าน “บ้านศิลป์สยาม” บ้านหลังเล็ก ๆ ที่อยู่ในส่วนชุมชนชาวมอญ มีงานศิลปหัตกรรม และงานหัตถศิลป์ เรื่องราวรามเกียรติ์ที่อาจารย์บอกว่าอยากจะมีส่วนในการสืบสาน เผยแพร่ และอนุรักษ์ “โขน” ของไทย ให้คงอยู่ต่อไป การนำชมครูฑามก์จะออกมาต้อนรับและช่วยอธิบายเรื่องราวต่าง ๆ ให้ทราบด้วยตัวเองโดยท่านได้เปิดบ้านของท่านให้นักนักท่องเที่ยว ได้ชมฟรี เพื่อให้นักท่องเที่ยวได้เข้าชมงานหัตถกรรม และงานหัตถศิลป์ ที่ทำด้วยความตั้งใจและประณีต เป็นงานฝีมือที่คนไทยสามารถจับต้องเป็นเจ้าของได้ด้วยราคาย่อมเยา สามารถมาเป็นหมู่คณะหรือเดี่ยวก็ได้ สามารถติดต่อหาท่านโดยตรงได้ทาง www.facebook.com/silpsiamkohkret
สุดท้ายนี้ นอกจากแหล่งท่องเที่ยวที่กล่าวมาข้างต้นที่เป็นที่นิยมชวนให้ทุกท่านและนักท่องเที่ยวได้มาเยี่ยมชมแล้วนั้นการท่องเที่ยวของคนในปัจจุบัน สิ่งที่มักมาควบคู่กันนั่นคือการเก็บภาพประทับใจของตนเอง กับบรรยากาศหรือสถานที่ที่ได้ไปท่องเที่ยว การเดินทางที่สะดวกสามารถเข้าถึงได้ง่าย ดังนั้น เกาะเกร็ดจึงมีการพัฒนาและปรับปรุงสถานที่รวมทั้งทรัพยากรที่มีอยู่ให้เข้ากับยุคสมัยมาโดยตลอด ไม่ว่าจะเป็นการอำนวยความสะดวกด้านการคมนาคมที่มากขึ้นทั้งทางบก และทางน้ำ หรือแลนด์มาร์กที่เป็นจุดขายทำให้สามารถดึงดูดนักท่องเที่ยวได้ไม่ยาก อาทิ การปั่นจักรยานรอบเกาะ ทำให้สามารถดื่มด่ำกับบรรยากาศโดยรอบ ตลอดจนแวะชิมอาหารโดยรอบบริเวณ ไม่ว่าจะเป็นร้านอาหาร คาเฟ่หลากหลายสไตล์ทั้งรูปแบบโมเดิร์น แนวประยุกต์ หรือแนวพื้นถิ่นดั้งเดิม สามารถเลือกซื้อของใช้ต่าง ๆ ที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะถิ่น แน่นอนว่าจะต้องเป็นที่ถูกใจของเหล่านักท่องเที่ยว และผู้ที่รักในการบันทึกภาพอีกด้วย และการที่เกาะเกร็ดมีกิจกรรมเพิ่มขึ้นและพัฒนาสิ่งต่าง ๆ ให้เหมาะสมกับนักท่องเที่ยวในปัจจุบันเป็นการเพิ่มเสน่ห์และความน่าสนใจเพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยว ดังนั้น อยากขอเชิญชวนทุกท่านลองมาสัมผัสบรรยากาศของเกาะเกร็ดด้วยตนเองคุณอาจหลงรักเกาะเกร็ดนนทบุรี
โดยไม่รู้ตัว 😊
เรียบเรียงโดย นางสาวธมนพรรณ ไชยมงคล นักศึกษาคณะศึกษาศาสตร์ สาขาวิชาการศึกษาตลอดชีวิต มหาวิทยาลัยศิลปากร นักศึกษาฝึกงาน ฝ่ายอุทยานการศึกษา สำนักการศึกษาต่อเนื่อง
อ้างอิง
Ryoii. (2563). คาเฟ่ เกาะเกร็ด. สืบค้นเมื่อวันที่ 7 กรกฎาคม 2564, จากhttps://www.ryoiireview.com/article/koh-kred-cafe-nonthaburi/
วิกิพีเดีย. (2564). เกาะเกร็ด. สืบค้นเมื่อวันที่ 7 กรกฎาคม 2564, จาก https://th.wikipedia.org/wikiGossman
Pottery. (2562). เครื่องปั้นดินเผา เกาะเกร็ด. สืบค้นเมื่อวันที่ 7 กรกฎาคม 2564, จาก https://gossmanpottery.com/ko-kret-pottery/
The Story Culture. (2564). เกาะเกร็ดแหล่งดินเผา : โรงงานเครื่องปั้นดินเผาป้าตุ่ม. สืบค้นเมื่อวันที่ 7 กรกฎาคม 2564, จาก https://thestoryculture.co/earthenware-koh-kred/
PanKaew. (2563). พาไปชมบ้านศิลป์สยาม @เกาะเกร็ด. สืบค้นเมื่อวันที่ 7 กรกฎาคม 2564, จาก https://intrend.trueid.net/central/nonthaburi